โรคซึมเศร้า

โรคซึมเศร้าเป็นความผิดปกติทางสุขภาพจิตที่พบได้บ่อยและรุนแรง ซึ่งมีลักษณะเป็นความรู้สึกเศร้าโศก ความหมดหวัง และการขาดความสนใจหรือความสุขในกิจกรรมที่เคยชอบทำ อาการของโรคซึมเศร้าสามารถส่งผลต่อวิธีคิด ความรู้สึก และการจัดการกับกิจกรรมประจำวัน โรคนี้สามารถมีความรุนแรงและระยะเวลาที่แตกต่างกัน ทำให้การวินิจฉัยและการรักษาเป็นสิ่งสำคัญสำหรับการฟื้นฟู โดยประเภทของโรคซึมเศร้าสามารถแบ่งออกเป็นสองประเภทหลักๆ ดังนี้

โรคซึมเศร้า (Major Depressive Disorder – MDD)

โรคซึมเศร้า หรือ Major Depressive Disorder (MDD) คือความผิดปกติทางอารมณ์ที่เกิดจากความรู้สึกเศร้าอย่างต่อเนื่อง สูญเสียความสนใจในการทำกิจกรรมและปัญหาทางอารมณ์และร่างกายที่หลากหลาย โรคนี้ส่งผลต่อความรู้สึก วิธีคิดและรับมือต่อกิจวัตรประจำวัน โรคซึมเศร้ามีอาการหลายระดับตั้งแต่ระดับเล็กน้อยไปจนถึงระดับรุนแรง ซึ่งอาการเหล่านี้ส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวันและการทำงาน

โรคซึมเศร้าเรื้อรัง (Persistent Depressive Disorder / Dysthymia)

โรคซึมเศร้าเรื้อรังเป็นรูปแบบหนึ่งของโรคซึมเศร้าที่ผู้ป่วยจะอารมณ์ไม่ดีเกือบตลอดทั้งวันและเป็นหลายวันมากกว่าปกติเป็นเวลาอย่างน้อย 2 ปี แม้อาการของโรคนี้จะรุนแรงน้อยกว่าโรคซึมเศร้าแต่อาการจะยาวนานกว่าและสามารถส่งผลกระทบต่อชีวิตประจำวันได้

อาการของโรคซึมเศร้า

อาการซึมเศร้าในโรคซึมเศร้านั้นจะแตกต่างจากความรู้สึกเศร้าโดยทั่วไป โดยจะมีอาการเกือบตลอดทั้งวัน เกือบทุกวันและไม่หายไปใน 2 สัปดาห์ อาการมีได้ตั้งแต่เล็กน้อยไปจนถึงขั้นรุนแรง

อาการที่พบบ่อยในโรคซึมเศร้า

• โรคซึมเศร้าระดับเล็กน้อย:
  • มีความเศร้าหรืออารมณ์ด้านลบอย่างต่อเนื่อง
  • มีความสนใจในการทำกิจกรรมลดลง
  • มีความเหนื่อยล้าและไม่มีแรง
  • นอนหลับยากหรือนานเกินไป
• โรคซึมเศร้าระดับปานกลาง:
  • การเปลี่ยนแปลงของน้ำหนักตัวที่ชัดเจนและไม่ได้มาจากความตั้งใจ
  • แรงและการทำกิจกรรมลดลงอย่างเห็นได้ชัด
  • มีความรู้สึกไร้ค่า หรือความรู้สึกผิกมากเกินไป
  • ความยากในการจดจ่อ
• โรคซึมเศร้าระดับรุนแรง:
  • คิกซ้ำๆ เกี่ยวกับความตายหรือการฆ่าตัวตาย
  • การด้อยค่าในการทำหน้าที่ประจำวันอย่างรุนแรง
  • มีอาการทางจิต เช่น หลงผิด เห็นภาพหลอน

อาการของโรคซึมเศร้าต่อเนื่อง (Dysthymia)

• อาการเศร้าหรืออารมณ์ไม่ดี
• เหนื่อยล้าหรือไม่มีแรง
• ความมั่นใจในตัวเองต่ำ
• ไม่มีความอยากอาหารหรือทานมากเกินไป
• ความยากในการจดจ่อหรือตัดสินใจ
• มีความรู้สึกสิ้นหวัง

เมื่อไหร่ที่ควรพบแพทย์

แนะนำให้ปรึกษาแพทย์เมื่อมีอาการของโรคซึมเศร้าเป็นเวลานานกว่า 2 สัปดาห์ หรืออาการผิดปกติที่เป็นนั้นมีผลต่อการใช้ชีวิตประจำวัน การทำงาน และความสัมพันธ์กับคนรอบข้าง

ภาวะฉุกเฉิน

การมีความรู้สึกอยากทำร้ายตนเองหรือรู้สึกไม่ต้องการมีชีวิตอยู่ ถือเป็นอาการแสดงที่ควรรีบพบแพทย์โดยด่วน

การวินิจฉัย

การวินิจฉัยโรคซึมเศร้า ต้องอาศัยการซักประวัติและตรวจร่างกายโดยแพทย์เฉพาะทางเพื่อประเมินอาการโดยละเอียด และอาจมีการตรวจเพิ่มเติมทางห้องปฏิบัติการในบางกรณี เนื่องจากมีโรคทางกายบางชนิดหรือการใช้ยา/สารบางอย่างที่มีผลทำให้มีอาการคล้ายโรคซึมเศร้าได้

โรคซึมเศร้านั้นมีหลายประเภท และแต่ละประเภทนั้นมีการเกณฑ์การประเมินที่แตกต่างกัน สำหรับ MDD เกณฑ์ใน DSM-5 กำหนดให้มีอาการอย่างน้อย 5 อาการที่ต้องมีอยู่เป็นระยะเวลาอย่างน้อย 2 สัปดาห์ โดยอาการเหล่านี้ต้องทำให้เกิดความเครียดหรือการด้อยค่าในด้านสังคม การทำงาน หรือด้านอื่น ๆ ที่สำคัญในชีวิต

ในกรณีของ Dysthymia การวินิจฉัยจะต้องมีอารมณ์เศร้าที่คงอยู่เกือบตลอดทั้งวัน เป็นหลายวันมากกว่าไม่ เป็นระยะเวลาอย่างน้อย 2 ปีในผู้ใหญ่ (หรือ 1 ปีในเด็กและวัยรุ่น) นอกจากนี้ยังต้องมีอาการอื่น ๆ อย่างน้อย 2 อาการที่เกิดขึ้นในช่วงเวลานี้

ทั้งสองโรคเน้นความสำคัญของระยะเวลาอาการและระดับผลกระทบต่อชีวิตประจำวันของผู้ป่วย โดยใช้เกณฑ์มาตรฐานที่กำหนดใน DSM-5 เพื่อการวินิจฉัยและการวางแผนการรักษาที่ถูกต้อง

การรักษา

โรคซึมเศร้าสามารถรักษาให้อาการดีขึ้นได้โดยใช้ยาต้านเศร้าร่วมกับการทำจิตบำบัดและพฤติกรรมบำบัด ถ้ามีอาการรุนแรงมากอาจต้องเข้ารับการรักษาตัวในโรงพยาบาล